Zasada Petera

Zasada Petera. Dlaczego wszystko idzie na opak, Laurence J. Peter, Raymond Hull

Bardzo dobra książka opisująca zasady funkcjonowania hierarchii w każdej firmie!  Dlaczego osoby niekompetentne kierują przedsiębiorstwami? Jak awansować? Co zrobić, żeby osiągnąć sukces? Jak być człowiekiem sukcesu i pozostać szczęśliwym? Czym jest Syndrom Ostatecznego Stanowiska? Na te wszystkie pytania odpowiada dr Peter. W przystępny i niezwykle zabawny sposób wyjaśnia działanie swojej zasady:

W hierarchii każdy pracownik stara się wznieść na swój szczebel niekompetencji.

Streszczenie książki:

W organizacji hierarchicznej każdy awansuje aż do osiągnięcia własnego progu niekompetencji.

Niekompetencja jest wszechobecna. Laurence J. Peter zauważył ją w każdej dziedzinie życia. Zwrócił uwagę na błędy konstrukcyjne w rozmaitych budowlach, produktach, a także w pracy polityków, urzędników, nauczycieli itd. Dlatego przeprowadził dokładne badania i zauważył, że jego Zasada sprawdza się w każdej dziedzinie życia:

W hierarchii każdy pracownik stara się wznieść na swój szczebel niekompetencji.

To najczęściej ludzie na wysokich stanowiskach są niekompetentni i nie znają zakresu swoich obowiązków. Jak udaje im się awansować? Przede wszystkim przez uległość – nie mają własnego zdania, więc zawsze zgadzają się z przełożonymi. Często też dzięki bardzo dokładnemu i dobremu wykonywaniu swojej pracy. Jednak okazuje się, że bardzo dobry pracownik może wcale nie być dobrym kierownikiem. Na przykład pewien świetny mechanik samochodowy został kierownikiem warsztatu. Niestety nie sprawdził się na tym stanowisku, bo zamiast zarządzać nadal robił to, co potrafił najlepiej, czyli naprawiał skomplikowane usterki w autach.

Gdy Peter sformułował swoją zasadę, jednocześnie powołał do życia nową dziedzinę wiedzy – hierarchologię. To studium hierarchii można według niego zastosować do publicznej i prywatnej administracji, a Zasada Petera jest kluczem do zrozumienia wszystkich systemów hierarchii. Peter mówi o tym, że ostatecznym awansem pracownika jest awans ze szczebla kompetencji na szczebel niekompetencji. Dochodzi do takiego wniosku:

Z biegiem czasu każde stanowisko zostanie objęte przez pracownika, który nie ma kompetencji do wykonywania swych obowiązków.

Pracę wykonują ci, którzy nie osiągnęli jeszcze swojego szczebla niekompetencji. Wśród pracowników firm najwięcej jest osób na średnim szczeblu kompetencji, mniej niekompetentnych i kompetentnych. Większość osób na początku kariery jest zdolna do awansu. Peter wyjaśnił te wnioski na ciekawych przykładach. Osoba niekompetentna nie nadaje się do awansu: pewna dziewczyna była kompetentną studentką, ale jako nauczycielka nie sprawdziła się – sztywno trzymała się reguł, więc gdy klasę zalewała woda, a nie było słychać dzwonka pozwalającego na opuszczenie sali, nadal prowadziła lekcję.

Tak samo jak osoby niekompetentne nie mogą przejść na wyższe stanowisko osoby superkompetentne: pewien nauczyciel klasy zintegrowanej nie prowadził z dziećmi zaleconych zabaw, które miały poprawić ich sprawność wzrokowo-ruchową, a zamiast tego uczył je tego, co powinny umieć dzieci normalnie się rozwijające. W konsekwencji jego klasa na rocznym teście wypadła lepiej niż klasy niezintegrowane. Nauczyciela, który był superkompetentny i tak zwolniono, ponieważ nie dopełnił swoich obowiązków (np. nie bawił się z dziećmi plasteliną).

Peter uważa, że od jego zasady nie ma wyjątków – jeśli są, to tylko wyjątki pozorne. Do nich zalicza między innymi:

• Perkusyjną sublimację: pseudoawans, osoba ze stanowiska, na którym była niekompetentna awansuje na kolejne stanowisko, ale i tak nie jest w stanie wykonać swoich obowiązków;
• Boczną Arabeskę:  nadanie osobie nowego i dłuższego tytułu oraz innego gabinetu;
• Wskok Paternalistyczny: w rodzinnej firmie np. syn zostaje od razu kierownikiem.

Sposoby awansu

Awans można zdobyć różnymi sposobami. Peter wymienia m.in. podciąganie i pchanie. Podciąganie to awans przez zdobyte znajomości. Taka osoba zazwyczaj jest nielubiana w firmie. Aby się „podciągnąć” trzeba znaleźć sobie patrona, a najlepiej kilku patronów. Może się bowiem okazać, że pierwszy patron nie ma takich kompetencji, żeby podciągnąć nas na jeszcze wyższe stanowisko. Powinno się być bardzo elastycznym, dostosowywać do różnych kierowników. Autor opisuje także Okrążenie Petera – jeśli na drodze naszej kariery stoi osoba niekompetentna, która nie może awansować, to musimy ją „okrążyć”.

Z kolei pchanie to doskonalenie umiejętności, czyli szkolenia, kursy itp. Według autora nienormalne zainteresowanie nauką (pchanie się) jest niebezpieczne. Peter opisuje negatywny skutek dodatkowych studiów, które wydłużają naszą drogę awansu – trzeba więcej razy awansować, aby znaleźć się na najwyższym możliwym stanowisku. Dokształcanie często powoduje zbaczanie z drogi kariery, dlatego podciąganie to szybsza i skuteczniejsza metoda awansowania.

Patologia sukcesu

Gdy osiąga się poziom niekompetencji, nie można wykonywać użytecznej pracy. Peter na podstawie przeprowadzonych badań doszedł do wniosku, że wiele osób, które odniosły sukces, cierpi na Syndrom Ostatecznego Stanowiska. Osoby zajmujące wysokie stanowiska w firmach skarżą na różne dolegliwości, np.: chroniczne zmęczenie, bóle brzucha, zgagę, bóle głowy, arytmię serca, nadmierny apetyt, alkoholizm itp. Tłumaczą, że przez to nie mogą pracować. W gruncie rzeczy sytuacja jest odwrotna – przez to, że takie osoby osiągnęły już własny próg niekompetencji, nie potrafią wykonywać swojej pracy, co wywołuje stres oraz wiele związanych z nim chorób. Jak na razie medycyna nie uznaje Syndromu Ostatecznego Stanowiska za chorobę. Peter uważa, że jedynym lekarstwem na SOS jest terapia rozrywkowa (np. sport), która pozwoli zapomnieć o niepowodzeniach w pracy.

Jak rozpoznać osobę cierpiącą na Symptom Ostatecznego Stanowiska? Peter podaje kilka jego objawów, między innymi:

• Nienormalna Tabulologia – redekorowanie biurka;
• Fonofila – obsesyjna potrzeba bycia w ciągłym kontakcie z podwładnymi, konieczność posiadania wielu urządzeń ułatwiających komunikację między pracownikami;
• Gigantyzm Tabulatoryjny – chęć posiadania największego biurka w firmie;
• Chwiejna Huśtawka – niemożność podjęcia decyzji;
• Strukturofilia – chęć posiadania własnego budynku lub pomnika;
• Inercja Śmiechu – opowiadanie dowcipów zamiast wykonywania pracy.

Klucz do szczęścia

Laurence J. Peter radzi, jak być szczęśliwym i dobrze wykonywać swoją pracę. Według niego trzeba unikać awansu – awansu na stanowisko, na którym osiągnie się próg niekompetencji. Ale takie unikanie awansu może się okazać bardzo trudne. Odparowanie Awansu, czyli rezygnacja z objęcia wyższego stanowiska, często jest źle odbierane przez przełożonych, współpracowników, a nawet rodzinę. Dlatego lepiej sprytnie zaniedbywać swoje obowiązki na tyle, żeby nie awansować, ale uważając, aby sprawdzać się na zajmowanym stanowisku. Można na przykład specyficznie się ubierać – wyróżnianie się zawsze jest podejrzane.

Peter doszedł do wniosku, że jego zasada obejmuje też życie ludzi jako gatunku. Według niego świat chyli się ku upadkowi, ponieważ człowiek wciąż się rozwija, osiąga coraz wyższe stopnie kompetencji, a co za tym idzie – będzie musiał w końcu osiągnąć niekompetencję życiową. Zgodnie z Zasadą Petera każdy gatunek kiedyś wyginie.